Қыркүйек айының соңында Қазақстанның тарихи маңызы зор болып саналатын Ақмола облысы, Қорғалжын ауданы, Майшұқыр ауылында, Ащықөл және Тұщықөл көлдерінің жағасында «Дударай» ескерткіші орнатылады.

Биіктігі 6,5 метр болатын керемет композиция тек сол аймақтарда ғана емес, бүкіл әлемге әйгілі қазақ жігіті Дүйсен мен орыс қызы Марияның махаббат тарихының мүсіндік көрінісі болады.

Ескерткішті орнату қарсаңында DimashNews редакциясы идея авторы Жумаш Азимбаевич Мукушевпен сұхбаттасқан болатын.

«Мен бұл әнді бала кезімнен тыңдап өстім. Уақыт өте келе ол Ақмола аймағында махаббат әнұранына айналды. «Дударай» әнін әрбір қазақ біледі деп ойлаймын. Сол себепті де, бұл ән осы уақытқа дейін халық әні боып есептелінеді.

Мен өзімнің туған жерім Қорғалжын ауданы Ақмола облысы. Бұл аймақта мен көп жылдар бойына жұмыс істедім, сондай-ақ,  «Дударай» ансамблінің алғашқы ұйымдастырушыларының бірі болып табыламын.

Сексен жасқа аттағаннан соң, өзімнің туып өскен жеріме жаңа серпін беру үшін осы ескерткішті орнату идеясы пайда болды. Іс-шара кәсіпкерлердің өз қаражаты есебінен және «Жүз қадам» бағдарламасы аясында жүзеге асырылды.

Мен эскизді өзімнің ұлым Нурланға (ЖШС «Беска») көрсеткенде, ол мені бірден қолдады. Сонымен «Дударай» жобасы басталып кетті. Ескерткіштің құрылысы 5 шілдеде басталып, бүгінгі күнге дейін толық аяқталды. Ескерткіштің ашылуы қыркүйек айының соңына жоспарланған», – деп Жумаш Азимбаевич соңғы жаңалықтармен бөлісті.

ТАРИХЫ

Мариям Жағорқызы (Рекина Мария Егоровна) Қорғалжын өңірінде дүниеге келген. Сол кездері Мариямның әкесі Егор (Жагор) «Ащыкөл» мен «Тұщыкөл» көлдерінде балық аулау ісісен айналысып жүреді. Мариям қазақ халқының арасында тұрған себепті олармен қоян-қолтық араласып, қазақ тілін жетік меңгеріп, мерекелерде ән айтып, домбыра тартып, тіпті айтыстарға да қатысады*.

*Айтыс – екі ақынның (ақын – импровизатор және әнші) импровизацияланған сайысы, ауызша халық поэзиясының бір түрі.

Мариямның өнеріне бүкіл халық тәнті болады. Ал Үкеннің ұлы Дуйсен өз кезегінде замандастарының арасында өзінің батылдығымен және ерекше дарынымен танымал болады.

Жастар бір-біріне ғашық болады. Бірақ жақындары мен ағайын-туыстары қарсы болады. Екі ғашық сәбилерін алып, Тұщыкөл көлінің жанындағы қалың қамыстардың арасында паналауға мәжбүр болды.

Біраз уақыт өткеннен кейін рудың ақсақалдары Дударға Мәрияммен үйленуге рұқсат береді. Мариям мұсылмандықты қабылдап, Дудар екеуі үлкендердің батасын алып, отау құрады. Өмірінің соңына дейін Мариям өз ұрпақтарына қазақ тілін, мәдениеті мен өнерін құрметтеуге үйретеді.

ӘН

Әннің авторы: Улебай Анетов – Қорғалжын өңірінде өзінің ақындық талантымен, әншілік және серілік өнерімен танымал ақын*.  Ол қазақ жігіті Дүйсеннің орыс қызы Марияға деген махаббатына куә болып, әйгілі «Дударай» әнін жазады.

• «Сал-серілік» – өлең жазып, сол өлеңді әуеннің сүйемелдеуімен орындай білу, сондай-ақ, бір адамның бойынан әншілік, ақындық таланттардың да қатар табылуы.

Осы әннің негізінде ақын Қалижан Бекхожин поэма жазып, композитор Евгений Брусиловский «Абай атындағы Қазақ Ұлттық академиялық опера және балет театрында» қойылған операны жасайды, ал атақты әнші Әміре Қашаубаев оны Парижде «Экспо-1925» қойылымында орындайды.

Қазақстанның Халық әртісі Димаш Құдайберген атақты әнді насихаттауға өз үлесін қосып келеді.

Димаш Қытайдағы «Singer» жобасының баспасөз конференциясында (2017), Астанадағы XIII Халықаралық «Еуразия» кинофестивалінің ашылуында (2017), «Дударайды» қатысушылардың бірі қытай тілінде орындаған, ал Димаш қазылар алқасының мүшесі ретінде қазақ тілінде шеберлік сыныбын көрсеткен Қытайдағы «Super Vocal» сынды жобаларда (2019) осы «Дударай» капелласын орындады. CCTV Қытай телеарнасының «Universal Show» байқауында Димаш қазылар алқасының мүшесімен бірге осы әннің экспромтімен көпшіліктің назарын аударды.

2023 жылы Қытайдағы «China International Intelligent Communication» форумында да «Дударай» фрагменті де орындалады. Димаш Испаниядағы жанкүйерлерімен фан-кездесуінде осы әнді вьетнамдық жанкүйермен бірге орындайды.

2023 жылдың 5 қазанында CCTV1 арнасының «美美与共 // Сұлулық пен үйлесімділік» жобасы үшін Қытай Димаш дәстүрлі форматта ғана емес, сонымен қатар джаз-фанк стилінде де танымал сүйікті әннің жаңа түсіндірмесін дайындайды.