DimashNews Natgeo.kz әріптесінің мақалаcымен бөлісуде.

Зерттеудің ертеңінде әйелдердің үлесі басым. Ғылым, технология, инженерия мен математика саласындағы мансапқа қызығатын қыздарға бағыт беретін бағдарламалар білім алушылардың жаңа буынын көбейтіп, алдыңғы буын өкілдеріне тосқауыл болған кей кедергілерге қарсы тұрады.

Он алты жасар Ширия Рэддидің ғылымға қызықпаған кезі жоқ. Жеті жасында ол медициналық кеңес емтиханына дайындалып жатқан анасымен бірге биология кітаптарын оқыған. Алты оқып жүргенде Редди айтулы ғылыми жәрмеңкелерде бақ сынап жүрді. Тоғызыншы сыныпқа баратын жылдың жазында ол Мичиган штатының Детройт қаласындағы Уэйн мемлекеттік университетінің биоинженерлік зертханасында зерттеу жасай бастайды. Осы жерде ол меланома зақымдарын тез анықтаудың инвазивтік емес әдісін ойлап табады. Өткен жылы мамыр айында аталған жоба беделді Халықаралық ғылыми-техникалық жәрмеңкеде (ХҒТЖ) бас жүлдеге ие болды.

Реддидің табандылығы АҚШ бойынша ғылым, технология, инженерия мен математикада (ҒТИМ) өсуге мүдделі студент қыздардың  еселенген ынта-жігерімен тұспа-тұс келді. Бүгінгі таңда NASA-дан бастап АҚШ әскери-теңіз академияларына дейін білім-ғылым ордалары қыздар үшін ҒТИМ күндерін өткізуде. Мекемелер ҒТИМ-ді таңдаған  аруларды ақыл-кеңес пен тәлімгерлік іздеген қыздармен қосуда. ХҒТЖ іріктелген жоғары сынып оқушылары үшін халықаралық деңгейде бақ сынау мақсатында форум ұсынады. Биылғы жиынға қатысқан 1842 финалисі жыныстары бойынша тең бөлінді, ең жоғарғы төрт марапаттың үшеуін иемдеген бойжеткендер ішінде Редди де бар еді.

Америка университеттері ассоциасының президенті, биохимик Мэри Сью Коулман ғылымдағы әйелдердің болашағына сеніммен қарайды. Ол ХҒТЖ-ға жоғары сынып оқушысы ретінде қатысқан 1959 бен 1960 жылдары қатысушылардың шамамен 35% қыз бала болыпты. Өзінің айтуынша, нәзік жандылар ғылыми түйткілдердің түйінін шешуге тың серпін әкеледі. «Өмірлік тәжірибелері бір-біріне ұқсамайтын адамдар бір-біріне ұқсамайтын сұрақтар қояды», – дейді ол. Айқын алшақтық әлі сақталуда. Осы жылы ХҒТЖ-дағы қыз-келіншектер саны микробиология мен биохимия саласындағы еркектер  санынан асты, алайда математика мен инженерлік механика бо­­йынша финалға қатысушылардың ішіндегі бикеш саны 1/3 бөлігіне жетіңкіремей жығылды. «Ғылымдағы әйелдер» қауымдастығының мәлімдеуінше, ҒТИМ саласында арулар ғылыми дәрежеге көбірек қол жеткізуде, алайда профессорлар мен ҒТИМ-ға негізделген өндіріс­тердегі басшылық қызметтердің дені ер азаматтар тізгінінде екен.

«Соған қарамастан, өзгерістер орын алуда, – дейді Society for Science & the Public қоғамының президенті, атқарушы директоры әрі жәрмеңке ұйымдастырушысы Мая Аджмера. – Бұл өскелең ғалымдар үшін бәрі де басқаша болмақ, күрмеуі қиын мәселені шешу үшін қыздардың осы буыны керемет кезеңде екені көңіліме сенімділік ұялатады».

Авторы: Клаудия Калб, фото: Дина Литовский, nationalgeographic.kz сайты