2021 жылғы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасы Тәуелсіздіктің 30 жылдығын атап өтті. Димаш аталмыш мерекеге орай «ДимашАли» шығармашылық орталығы мен «Хабар» телеарнасы «Өмір өтті» композициясына клип дайындады. Музыкалық бейнеде ұсынылған Қазақстанның аты аңызға айналған тарихи тұлғалары туралы DimashNews сайтынан оқыңыздар.

Абылай хан (1711 – 1781)

Абылай хан – Қазақстан тарихындағы ең жарқын тұлғалардың бірі. Оның есімімен Алматы қаласындағы Шет тілдер университеті, еліміздің түрлі қалаларындағы көшелер, ескерткіштер, мұражайлар жұмыс істейді. Абылай хан аса көрнекті мемлекет қайраткері, ержүрек қолбасшы, көреген саясаткер болған. Ол Қазақ хандығының күшін біріктіріп, оны қуатты әскери мемлекетке айналдырды.

Абылай хан қазақ халқының фольклорын жақсы білетін және жақсы көретін талантты күйші ретінде де танымал. Бізге оның жиырмаға жуық күйлері жеткен, олардың көбі сол кездегі қоғамдық-саяси жағдайды бейнелеген: «Ақ толқын», «Бұлан жігіт», «Дүние қала», «Жетім торы», «Қайран елім», «Қара жорға», «Майда жел», «Шаңды жорық».

Абай Құнанбаев (1845 – 1904)

Абай-қазақтың ұлы ақыны, жазушы, композитор, қоғам қайраткері, қазіргі қазақ жазба әдебиеті мен Қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, реформатор, ағартушы және философ.

Абай-әлемдік тұлға. Оның есімі Қазақстаннан тыс жерлерге бұрыннан белгілі. Ол дана ойшыл және көрнекті ақын, нағыз ғалым. Оның поэзиясы адамдарға деген сүйіспеншілік пен жанашырлықты арттырады, адамзатты қараңғылық пен надандыққа қарсы күресуге шақырады.

Абайдың әйгілі шығармасы 45 қысқа астарлы әңгімеден немесе философиялық трактаттардан тұратын «Қара сөз» («Слова назидания») прозалық поэмасы бар. Осы «Қара сөздерде» этникалық қазақтардың тарихы, педагогикасы, моральдық және құқықтық мәселелері көтеріледі. Шығарма әлемнің көптеген тілдеріне аударылған. Абай да композитор болған. Ол осы күндері танымал жиырмаға жуық әуендерді жасады.

Дина Нұрпейісова (1861 – 1955)

Дина Нұрпейісова-белгілі қазақ композиторы, күйші, Құрманғазының шәкірті, Қазақстанның Халық әртісі.

Дина өз жұмысында халықты толғандыратын және оның өмірінде болып жатқан барлық оқиғаларға мұқият жауап берді. Әкесі күйеуіне беріп, қызына маңдайына белгі қойған атты сыйлаған, осылайша «Қара қасқа ат» күйі құрылған. Дәулеткерей мен Түркештің тәлімгерлеріне сүйене отырып, «Бұлбұл», «Жігер», «Байжұма» күйлерін жазды.

Дина Нұрпейісова 1916 жылы Жүргенбайдың ұлын әскерге шақырғанда «Он алтыншы жыл» күйін құрды; қымбатты достарының құрметіне «Қосалқа» күйі, Қоңырдың сүйікті ұлының құрметіне «Әсем қоңыр» күйі жасалды. Жасына қарамастан, Қазақстанның 20 жылдығына орай «Тойбастар» күйін, Ұлы Отан соғысы жылдарында «Ана бұйрығы», «Жеңіс» күйлерін шығарған.

Алаш арыстары

ХХ ғасырдың басында Ресей империясының қазақ өлкесінде басқарудың отарлық сипаты көптеген ағартылған қазақтардың санасында халықты биліктің озбырлығынан қорғау идеяларын тудырды. Соның негізінде «Алаш» қозғалысы құрылды, ол өз атауын мифтік Алаш-хан атынан алды. Бұл есімде барлық қазақ жерлерін біріктіру идеясы және ұлттық мүдделерді қорғау жүйесіндегі негізгі құрал – қазақ тәуелсіздігі туралы арман іске асты.

Әлихан Бөкейханов (1870-1937) – көрнекті қоғам және мемлекет қайраткері, ғалым, тұңғыш қазақ саяси партиясының негізін қалаушы және жетекшісі. «Степной край» газетінің редакциясында қызмет етті, Ресей ғалымдарымен Қазақстан географиясын зерттеу экспедицияларында жұмыс істеді. А.Байтұрсыновпен және М. Дулатовпен бір редакцияда жұмыс істеді.

Міржақып Дулатов (1885-1935) – белгілі қазақ жазушысы, ақын, қоғам қайраткері, педагог, ол өзінің де, өскелең ұрпақтың да жан-жақты дамуына үлкен мән берген. Ана тілімен қатар, бала кезінен араб, орыс тілдерін оқыды, бұл жазу мен поэзияға деген құштарлыққа әкелді.

Ахмет Байтұрсынов (1872 – 1937) – қазақ ақыны, публицист, қазақ әдебиеттануының негізін қалаушы, кириллицадағы қазақ әліпбиінің және жалпы қазақ тілін зерттеудің негізін қалаушы, педагог, қоғам қайраткері. Өз шығармашылығында Абай еңбектеріне үлкен мән беріп, оның идеяларын жастар арасында таратқысы келді, сонымен қатар қазақ ауызша және жазбаша мәдениетіндегі «Әдебиет» ұғымын зерттеумен айналысты.

Әлия Молдағұлова (1925 – 1944)

Әлия 1925 жылы 25 қазанда Ақтөбе облысында дүниеге келген, 10 жасында отбасымен Мәскеуге, кейін Ленинградқа көшіп келген. 7-сыныпты бітіргеннен кейін Әлия майданға өз еркімен жіберуді сұрап, снайперлік дайындық нұсқаушыларының Орталық мектебіне оқуға түсті. 1943 жылы шілдеде 54-ші атқыштар бригадасына (22-ші армия) мерген болып жіберілді.

1944 жылы 14 Қаңтарда Новосокольник ауданында жау шабуылдарының бірі кезінде Әлия Молдағұлова «Братья, солдаты, за мной!» – деп бой көтерген. Әлия минаның сынығымен қолынан жарақат алды, бірақ қолмен ұрысқа қатысуды жалғастырды. Ұрыс барысында Әлия Молдағұлова ауыр жараланып, көз жұмды.

1944 жылы 4 маусымда Әлия Нұрмұхамбетқызы Молдағұловаға Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. Әлияның құрметіне Нұр-Сұлтан, Қарағанды, Ақтөбе, Мәскеу, Санкт-Петербург көшелері аталды. Оның қайтыс болған жерінде Новосокольники қаласында мемориалдық кешен салынды.

Материалды Димаш Құдайбергеннің Еуразиялық фан-клубы дайындады